Νικολό Μακιαβέλι:lL Principe - O Hγεμών

Το βιβλίο τού Μακιαβέλι,¨ Ο Ηγεμών¨(1532) , έχει εδώ και αιώνες τη φήμη ενός ¨φαύλου¨ βιβλίου, όπως και το βιβλίο που έγραψε ο Χίτλερ,¨Ο Αγών μου¨(Mein Kampf).                                                                                               

Ανεξάρτητα από κάθε ηθική αξιολόγηση ,  πρόκειται για ένα κλασικό έργο,  το οποίο -μολονότι δίχασε πολλούς-αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα βιβλία πολιτικής φιλοσοφίας. Εδώ συναντάμε για πρώτη φορά τον απόλυτο διαχωρισμό τής πολιτικής από την ηθική, τη μεταφυσική και τη θεολογία.( Ο Μακιαβέλι δηλαδή, αφήνει την ηθική έξω από την πολιτική του φιλοσοφία, καθώς δεν τον ενδιαφέρει ¨η λογική¨ της. Είναι αμοραλιστής.)

Το βασικό ερώτημα που διαπερνά το έργο του είναι: πώς μπορεί ένας ηγεμόνας να σταθεροποιήσει με επιτυχία και διάρκεια την εξουσία του και να ασκήσει αποτελεσματικά  την πολιτική του για την προάσπιση ολόκληρου τού έθνους;

Ο Μακιαβέλι, ο οποίος εκπροσώπησε τα συμφέροντα τής δημοκρατίας τής Φλωρεντίας ως επικεφαλής σε εξαιρετικά πολύπλοκα ζητήματα διπλωματίας και εξωτερικών σχέσεων, στηρίζει τη θεωρία του σε εμπειρικά δεδομένα και παρατηρήσεις.[Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η Ιταλία τής εποχής τού Μακιαβέλι,  πολυδιασπασμένη σε  επιμέρους κρατίδια, δεν συμμετείχε στην ευρωπαϊκή πολιτική -ήταν θύμα της.] Ο Ηγεμόνας του  είναι  λοιπόν, η περιγραφή των χαρακτηριστικών που χρειάζεται να διαθέτει ένας ηγέτης-σωτήρας, ο οποίος θα απελευθερώσει την Ιταλία από τις ξένες δυνάμεις(Γερμανοί, Γάλλοι, Ελβετοί και Ισπανοί) και θα την οδηγήσει στην εθνική αναγέννηση.

-Σύμφωνα με τον Μακιαβέλι, ο ιδανικός ηγέτης - καθώς ζει σ’ έναν κόσμο όπου κυριαρχούν η ισχύς, ο φθόνος ,οι μηχανορραφίες και τα πάθη –θα πρέπει να είναι σε θέση να παραμερίζει την ηθική και την καλοσύνη όταν το απαιτούν οι περιστάσεις. Δεν θα πρέπει λοιπόν να απευθύνεται στη λογική , αλλά στα πάθη των ανθρώπων και να΄΄ ενορχηστρώνει’’ τις διαθέσεις τους.                                       

-Ο ηγεμόνας του Μακιαβέλι δεν κατέχει την εξουσία ως οικογενειακό ή κληρονομικό δικαίωμα. Είναι ένας αυτοδημιούργητος πολιτικός που καταλαμβάνει την εξουσία με την προσωπική του αξία και την εύνοια τής τύχης ( fortuna), την οποία εκμεταλλεύεται με την ενεργητικότητά του.                            

-Ο ιδανικός κυβερνήτης διαθέτει αρετή (virtu).H αρετή αυτή δεν έχει πλέον σχέση με τη χρηστότητα του ήθους. Η virtu (η λέξη προέρχεται από τη λατινική λέξη vir, που σημαίνει άνδρας) είναι η ανδρική αποφασιστικότητα και τόλμη που διαθέτει ο ιδανικός άρχοντας , ο οποίος γνωρίζει να εκτιμά ρεαλιστικά τις περιστάσεις και  να τις χρησιμοποιεί προς όφελός του.                                               

-Ο ηγέτης νομιμοποιείται να χρησιμοποιεί τη βία και το δόλο ως εργαλεία της αρετής. Επιπρόσθετα, πρέπει να παρουσιάζει τον εαυτό του στο λαό ανάλογα με τις περιστάσεις. Επιβάλλεται να κατέχει την τέχνη τής υποκριτικής και τής σκηνοθεσίας. Όταν φοβάται ότι επέρχονται ταραχές και δεινά, πρέπει να παρουσιάζεται ως αποφασισμένος να αρθεί στο ύψος των περιστάσεων, ενώ όταν η κοινωνική ειρήνη το απαιτεί, πρέπει να κρατά χαμηλούς τόνους. Χρειάζεται να διαθέτει ΄΄επικοινωνιακό χάρισμα΄΄, όπως θα λέγαμε με όρους της εποχής μας.

-Στόχος των ενεργειών του είναι η πολιτική σταθερότητα. Οφείλει λοιπόν να κρατά  το λαό σε απόσταση , έτσι ώστε να προκαλεί το φόβο και το σεβασμό, για να διασφαλίσει την κυριαρχία του.

-Η οικονομική διαχείριση τού ηγεμόνα οφείλει να είναι άκρως συντηρητική και φειδωλή.

-Η κυριαρχία τού ηγεμόνα στηρίζεται στην καλή νομοθεσία και στα όπλα. Χωρίς την προστασία  ενός εθνικού στρατού, ούτε οι άριστοι νόμοι μπορούν να σταθούν.

        *  Ύστερα απ’ όλα αυτά, ποιος από εμάς  δεν μπορεί να μαντέψει πόσοι πολιτικοί αποκοιμιούνται έχοντας κάτω από το μαξιλάρι τους αυτό το κλασικό έργο;